آنتی بیوتیک ها که به آنها آنتی باکتریال ها نیز می گویند، داروهایی هستند که رشد باکتری ها را متوقف و یا کند می کنند. آنتی بیوتیک ها طیف وسیعی از داروهای قدرتمند را شامل می شوند و برای درمان بیماری هایی با عامل باکتریایی کاربرد دارند.
آنتی بیوتیک ها نمی توانند عفونت های ویروسی مانند سرماخوردگی، آنفولانزا و بیشتر سرفه ها را درمان کنند. در این مقاله به بررسی انواع آنتی بیوتیک ها، نحوه عملکرد آنها، عوارض جانبی احتمالی و مقاومت آنتی بیوتیکی می پردازیم:
حقایقی در مورد آنتی بیوتیک ها
- الكساندر فلمینگ در سال 1928 پنی سیلین، اولین آنتی بیوتیک طبیعی را كشف كرد.
- آنتی بیوتیک ها نمی توانند با عفونت های ویروسی مبارزه کنند.
- فلمینگ افزایش مقاومت آنتی بیوتیکی را پیش بینی کرده بود.
- آنتی بیوتیک ها رشد باکتری ها را کاهش داده و یا کند می کنند.
- عوارض جانبی این دارو می تواند شامل اسهال، درد معده و حالت تهوع است.
توجه به این نکته ضروری است که آنتی بیوتیک ها فقط در برابر عفونت های باکتریایی موثر هستند و در برابر عفونت های ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا موثر نیستند. استفاده بیش از حد یا استفاده نادرست از آنتی بیوتیک ها می تواند منجر به مقاومت آنتی بیوتیکی شود، جایی که باکتری ها در برابر اثرات آنتی بیوتیک ها مقاومت می کنند و درمان عفونت ها را سخت تر می کند. بنابراین، استفاده از آنتی بیوتیک ها فقط طبق تجویز پزشک و تکمیل دوره کامل درمان برای اطمینان از ریشه کن شدن کامل عفونت بسیار مهم است.
آنتی بیوتیک چیست؟
آنتی بیوتیک ها داروهای پرکاربردی هستند، که پزشکان برای مقابله با باکتری ها مصرف آن را تجویز می کنند. در صورت استفاده صحیح می توانند جان بیمار را نجات دهند. این دارو تولید مثل باکتری ها را متوقف می کنند یا آنها را از بین می برند.
قبل از تکثیر باکتریها و ایجاد علائم، سیستم ایمنی بدن می تواند این عوامل بیماری زا را از بین ببرد. گلبولهای سفید به باکتریهای مضر حمله می کنند و حتی در صورت بروز علائم، سیستم ایمنی بدن می تواند با عفونت مقابله کند. اما گاهی اوقات، تعداد باکتری های مضر بیش از حد است و سیستم ایمنی بدن نمی تواند با همه آنها مبارزه کند. آنتی بیوتیک در این صورت مفید هستند.
اولین آنتی بیوتیک کشف شده پنی سیلین است. آنتی بیوتیک مبتنی بر پنی سیلین، شامل آمپی سیلین، آموکسی سیلین و پنی سیلین G است و هنوز هم برای درمان انواع عفونت ها از آنها استفاده می شود.
چندین نوع آنتی بیوتیک وجود دارد و معمولاً در اکثر کشورها فقط با نسخه در دسترس هستند. آنتی بیوتیک های موضعی در کرم ها و پمادهای بدون نسخه (OTC) نیز وجود دارد.
مقاومت آنتی بیوتیکی
برخی از متخصصان پزشکی در مورد مقاومت آنتی بیوتیکی نگرانی هستند. افرادی که از آنتی بیوتیک استفاده می کنند، در صورت استفاده بیش از حد بدن آنها در مقابل عفونت های باکتریایی مقاوم می شود.
طبق اظهارات مرکز کنترل بیماری (CDC)، استفاده بیش از حد آنتی بیوتیک یک مشکل خاص محسوب می شود. به نظر می رسد که استفاده از آنتی بیوتیک ها در برخی مناطق مانند جنوب شرقی آسیا بیشتر است.
روش اثر گذاری آنتی بیوتیک ها در بدن
آنتی بیوتیک ها داروهایی هستند که برای درمان عفونت های باکتریایی با هدف قرار دادن و کشتن باکتری ها یا مهار رشد آنها استفاده می شوند. انواع مختلف از آنتی بیوتیک وجود دارد که به یکی از دو روش زیر کار می کند:
- آنتی بیوتیک ضد باکتریایی مانند پنی سیلین که باعث از بین رفتن باکتریها می شود. این داروها معمولاً از تشکیل دیواره سلولی باکتری یا محتوای سلول آن جلوگیری می کنند.
- باکتریواستاتیک که از تکثیر باکتریها جلوگیری می کند.
در اینجا نحوه عملکرد آنتی بیوتیک ها در بدن آمده است:
- هدف قرار دادن سلول‌های باکتریایی: آنتی‌بیوتیک‌ها برای هدف قرار دادن سلول‌های باکتریایی طراحی شده‌اند و در عین حال سلول‌های انسانی را حفظ می‌کنند. آنها این کار را با دخالت در فرآیندهایی انجام می دهند که برای بقا و تولید مثل باکتری ها ضروری است.
- مهار تشکیل دیواره سلولی: برخی از آنتی بیوتیک ها با اختلال در تشکیل دیواره سلولی باکتری عمل می کنند، که برای حفظ ساختار و یکپارچگی سلول باکتری بسیار مهم است. بدون دیواره سلولی پایدار، باکتری ها قادر به زنده ماندن و تکثیر نیستند.
- مهار سنتز پروتئین: سایر آنتی بیوتیک ها ریبوزوم های باکتریایی را هدف قرار می دهند که مسئول سنتز پروتئین های ضروری برای رشد و عملکرد باکتری ها هستند. این آنتی بیوتیک ها با تداخل در سنتز پروتئین، از تولید پروتئین های حیاتی باکتری ها جلوگیری می کنند که منجر به مرگ آنها می شود.
- مهار تکثیر DNA: برخی از آنتی بیوتیک ها با تکثیر DNA باکتری ها تداخل دارند و از تکثیر و گسترش باکتری ها جلوگیری می کنند. این اختلال در همانندسازی DNA در نهایت منجر به مرگ سلول های باکتریایی می شود.
- مختل کردن مسیرهای متابولیک: برخی از آنتی بیوتیک ها مسیرهای متابولیک خاصی را در سلول های باکتریایی مختل می کنند و بر توانایی آنها برای تولید انرژی یا تولید مولکول های ضروری مورد نیاز برای بقا تأثیر می گذارند.
کاربرد آنتی بیوتیک
پزشک تنها برای درمان عفونت باکتریایی آنتی بیوتیک را تجویز می کند. زیرا آنتی بیوتیک ها در برابر ویروس ها بی اثر هستند.
ویروس ها اغلب موجب عفونت دستگاه تنفسی فوقانی (URTI) مانند سرماخوردگی و آنفولانزا می شوند. آنتی بیوتیک ها در برابر این ویروس ها اثری ندارند. سوء مصرف این دراوها می تواند موجب مقاومت باکتری ها شود. این بدان معنی است که آنتی بیوتیک در برابر این نوع باکتری اثر کمتری خواهند داشت. زیرا این باکتری ها دفاع خود را بهبود بخشیده اند.
یکی از اصلی ترین کاربردهای آنتی بیوتیک جلوگیری از گسترش عفونت و کمک به درمان بواسیر یا درمان عفونت کیست مویی می باشد.
حتما بخوانید: لیزر هموروئید در تهران
پزشک می تواند آنتی بیوتیک با طیف گسترده ای را برای درمان عفونت ها تجویز کند. آنتی بیوتیک با طیف کم فقط در برابر چند نوع باکتری مؤثر است.
برخی از آنتی بیوتیک ها به باکتری های هوازی حمله می کنند، در حالی که برخی دیگر بر روی باکتری های بی هوازی اثر گذار هستند. باکتری های هوازی بر خلاف بی هوازی ها برای زنده ماندن به اکسیژن نیاز دارند.
در برخی موارد، یک متخصص بهداشت و درمان ممکن است این دارو را برای جلوگیری از عفونت تجویز کند. به طور مثال ممکن است از این دارو قبل از عمل جراحی استفاده شود.
در برخی موارد آنتی بیوتیک ها تاثیری در فرآیند درمان بیماری ندارند، اما می توانند عفونت را از بین برده و یا کاهش دهند. این مورد اغلب در مورد بیماریهایی که نیاز به عمل جراحی و سایر روشها برای درمان دارند، کاربرد دارد. به طور مثال درمان بیماری های نشیمنگاهی مانند بواسیر، شقاق، فیستول، کیست مویی با استفاده از دارو امکان پذیر نیست، اما می توان با مصرف دارو قبل از جراحی عفونت آن را کاهش داد تا بتوان نتیجه موفقی را از عمل جراحی کسب نمود.
اثرات جانبی انواع آنتی بیوتیک ها چیست؟
آنتی بیوتیک ها معمولاً عوارض جانبی زیر را ایجاد می کنند:
- اسهال
- حالت تهوع
- استفراغ
- راش
- درد معده
- عفونت های قارچی دهان ، دستگاه گوارش و مهبل (واژن) در اثر استفاده طولانی مدت
عوارض جانبی کمتر شایع آنتی بیوتیک شامل موارد زیر است:
- تشکیل سنگ کلیه، با مصرف سولفونامیدها
- لخته شدن غیر طبیعی خون، با مصرف برخی سفالوسپورین ها
- حساسیت به نور خورشید، با مصرف تتراسایکلین ها
- اختلالات خونی، با مصرف تری متوپریم
- ناشنوایی، با مصرف اریترومایسین و آمینوگلیکوزیدها
- التهاب روده در افراد مسن که منجر به اسهال شدید و خونین میشود.
آلرژی و ممنوعیت مصرف
ممکن است برخی از افراد نسبت به آنتی بیوتیک ها، به ویژه پنی سیلین ها، واکنش آلرژیک نشان دهند. عوارض جانبی ممکن است شامل بثورات، تورم زبان و صورت و مشکل در تنفس باشد. واکنش های آلرژیک به این دارو بلافاصله پس از مصرف و یا با تاخیر ایجاد شود.
افرادی که نسبت به آنتی بیوتیک واکنش آلرژیک دارند باید به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهند. واکنش به آنتی بیوتیک ها می تواند جدی و گاه کشنده باشد. که به آنها واکنشهای آنافیلاکسی گفته می شود.
افرادی با اختلال عملکرد کبد یا کلیه، هنگام استفاده از آنتی بیوتیک باید محتاط باشند. همچنین زنان باردار و یا شیرده باید قبل از مصرف این دارو با پزشک صحبت کنند.
فعل و انفعالات
افرادی که آنتی بیوتیک مصرف می کنند، نباید قبل از مشورت با پزشک، از داروهای دیگر یا داروهای گیاهی استفاده کنند. برخی از داروهای OTC همچنین ممکن است با آنتی بیوتیک ها تداخل داشته باشند.
برخی پزشکان بر این باورند که این دارو می تواند اثرات داروهای ضد بارداری های خوراکی را کاهش دهد. این مورد در افرادی که پس از مصرف آنتی بیوتیک دچار اسهال و استفراغ می شوند، شایع تر است. در این شرایط، باید اقدامات احتیاطی ضد بارداری دیگری را انجام دهید.
نحوه مصرف آنتی بیوتیک چگونه است؟
افراد نباید دوره مصرف آنتی بیوتیک ها را در نیمه راه متوقف کنند. معمولاً آنتی بیوتیک از طریق خوراکی مصرف می شوند. با این حال، پزشکان می توانند داروی تزریقی دارو را نیز تجویز کرده و یا مستقیماً بر روی قسمتی از بدن که دارای عفونت است ، اعمال کنند.
اکثر آنتی بیوتیک ها طی چند ساعت مبارزه با عفونت را شروع می کنند. برای جلوگیری از بازگشت عفونت، کل دوره درمان را کامل کنید. قطع دارو قبل از اتمام دوره، خطر ابتلا به باکتری ها در آینده را افزایش می دهد. فرد حتی پس از مشاهده علائم بهبودی، باید دوره درمان آنتی بیوتیک را تکمیل کند.
برخی از انواع این دارو را نباید با غذاها و نوشیدنی های خاصی مصرف شوند. به طور مثال، افرادی که مترونیدازول مصرف می کنند نباید الکل بنوشند. همچنین در هنگام مصرف تتراسایکلین از لبنیات خودداری کنید، زیرا این امر باعث اختلال در جذب دارو می شود. برای افزایش تاثیرگذاری دارو، دستورالعمل ها را به درستی دنبال کنید.
