فیستول چیست؟ علائم، علت و تشخیص بیماری فیستول مقعدی

فیستول مقعدی چیست و چگونه ایجاد می شود؟ اگر این سوال را شما هم دارید در پاسخ باید بگوییم که این بیماری در اثر ایجاد اتصال غیرطبیعی میان بافت های گوناگون ناحیه‌ی مقعد رخ می‌دهد و به شکل مجرایی بسیار باریک از انتهای راست روده به سطح پوست می‌رسد.

در حالت عادی تمامی بافت ها و قسمت های مختلف ناحیه‌ی مقعد به صورت کاملا مجزا و جدا از یکدیگر قرار دارند و هیچ ارتباطی بین آنها وجود ندارد ولی زمانی که این بیماری به وجود می‌آید میان بافت ها و پوست ناحیه‌ی مقعد یک  کانال غیر طبیعی به وجود می‌آید.

فیستول مقعدی معمولا به دنبال یک آبسه مقعدی یا عفونت ظاهر می‌شود. انسداد یکی از غدد درون راست روده می‌تواند منجر به به وجود آمدن چرک و عفونت شود و نهایتا با تجمع چرک و مسدود شدن این غدد در بافت های نزدیک پوست این مجرای غیر طبیعی ایجاد می‌گردد.

فیستول چیست و چرا به آن دچار می شویم؟ این سوال یکی از اساسی ترین موضوعاتی است که در این مطلب مورد بحث قرار می گیرد.

مطالب پیشنهادی : درمان فیستول مقعدی با لیزر بهتر است یا عمل جراحی فیستول؟

علائم فیستول مقعدی چیست؟

فیستول مقعدی با توجه به اینکه در کدام ناحیه از مقعد به سطح پوست رسیده و چه مدت زمانی از ایجاد آن می‌گذرد می‌تواند علائم و نشانه های گوناگونی را در بدن افراد از خود به  جای بگذارد.

بارز ترین نشانه آن وجود سوراخی ملتهب در اطراف مقعد است که اصولا شما قادر به دیدن آن نیستید.

از مهم ترین علائم فیستول مقعدی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• التهاب پوست اطراف مقعد که ناشی از عفونت و تخریب بافت های اطراف ناحیه‌ی مقعد و خروج ترشحات چرک آلود است.
• خروج ترشحات بدبو از محل فیستول که ناشی از ترشحات بد بوی مدفوع و چرک است.
• درد که با ریتم  ثابت و یا ضربان دار همراه با احساس سوزش به هنگام نشستن، حرکت کردن، اجابت مزاج و سرفه در مقعد و اطراف آن حس می‌شود.
• وجود آبسه های مکرر و دائمی در اطراف مقعد
• بی اختیاری در کنترل مدفوع و گاز روده
• تورم و قرمزی اطراف ناحیه‌ی مقعد که ناشی از تجمع چرک و عفونت است.
• تب که ناشی از گسترش عفونت در بدن است.
• مشاهده‌ی سوراخ فیستول در پوست اطراف ناحیه‌ی مقعد

توجه کنید! در صورت مشاهده هر گونه آبسه در ناحیه نشیمنگاه از تخلیه خودسرانه آن پرهیز کنید زیرا ممکن است عوارض جدی تری به همراه داشته باشد.

علت بوجود آمدن فیستول مقعدی

در ناحیه‌ی مقعد غدد متعددی وجود دارند که در حالت عادی ترشحات خود را به درون کانال مقعدی می‌ریزند. در صورتی که مسیر خروجی یکی از این غدد مسدود شود منجر به ایجاد چرک و عفونت می‌گردد که در نهایت با تجمع آن از طریق کانالی باریک به سطح پوست می‌رسد. همان طور که در عکس فیستول مقعدی مشاهده می‌کنید این کانال باریک کاملا مشخص است. این یک نمای کلی از فیستول بود.

پزشکان برای دلایل ایجاد کننده‌ی فیستول مقعدی تئوری های زیر را در نظر می‌گیرند:

• آبسه‌ی مقعدی که با تخریب بافت ها و عفونت گسترده‌ای در سطح  بدن می‌تواند ظاهر شود.
• بیماری کرون روده که ناشی از التهابات دیواره‌ی روده‌ی بزرگ به وجود می‌آید.
• دیورتیکولیت روده که ناشی از التهاب و تورم کیسه هایی کوچک در دیواره‌ی روده‌ی بزرگ است.
• عوارض ناشی از انجام عمل جراحی در اطراف ناحیه‌ی مقعد می‌تواند ریسک ایجاد فیستول مقعدی را افزایش دهد.
• هیدرآدنیت چرکی که یک بیماری مزمن پوستی است و با عفونت و آبسه های مکرر در نقاط مختلف پوست بدن از جمله مقعد رخ می‌دهد.
• ابتلا به بیماری های آمیزشی مانند سیفلیس و کلامیدیا  
• بیماری سل علاوه بر ریه ها می‌تواند در راست روده هم رخ دهد و به دنبال آن  فیستول ایجاد شود.
• زایمان طبیعی سخت یکی از عوامل به وجود آورنده‌ی فیستول شناخته شده است.
• بیماری ایدز که توانایی سیستم ایمنی بدن را به شدت کاهش می‌دهد.
• سرطان راست روده یا ایجاد تومورهای متعدد در انتهای روده بزرگ خطر ابتلا به فیستول را افزایش می‌دهد.
• ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن
• عفونت روده ها
• ضربه و تروما به ناحیه‌ی مقعد و پارگی آن

چه کسانی در خطر ابتلا به این بیماری هستند؟

اگر چه هر شخصی با شرایط مقعدی نامناسب و بیماری های زمینه ای می تواند به فیستول مبتلا شود، ولی طبق آمار یافت شده که این بیماری بیشتر بین افراد 30 تا 50 سال اتفاق می افتد.

کسانی که دچار آبسه شدند ولی به طور درست و قطعی درمان نشده اند، بیشتر از افراد دیگر در معرض ابتلا به این عارضه قرار می گیرند.

همچنین افراد مبتلا به عفونت های مقاربتی به طور قابل توجهی در خطر هستند.

برای دانلود PDF مقاله کلیک کنید.

عوارض فیستول مقعدی یا آنال

عوارض این بیماری در حقیقت به دلیل عدم درمان، پس از عمل جراحی ناموفق یا اقدام نکردن به درمان فیستول پیش می آید. که به طور کلی عبارتند از:

• عفونت
• بی اختیاری روده
• عود فیستول

در ادامه هر یک از این عوارض را با جزئیات بیشتری مورد بحث قرار داده ایم:

بعد از عمل

این عوارض ممکن است سریعا بعد از عمل بوجود بیایند یا با تاخیر نمایان شوند. مشکلات متعددی ممکن است اندکی پس از عمل ظاهر شود. این موارد شامل احتباس ادرار، خونریزی شدید یا ترشح از محل عمل شده، تشکیل لخته در داخل سیاهرگ های موجود که باعث بوجود آمدن هموروئید می شود و اختلال در مدفوع.

سایر عوارضی که معمولاً بعد از عمل ظاهر می شوند ممکن است شامل تنگی مقعد، عود فیستول، بی اختیاری روده و تاخیر در بهبود زخم (زخمی که بیش از 12 هفته بهبود نیافته) باشد. این عوارض خیلی رایج نیستند و بستگی به روش درمان دارند.

عفونت

همه روشهای جراحی هنگام ایجاد برش روی پوست تا حدی خطر عفونت را افزایش می دهند، از جمله روش فیستولوتومی. در چنین مواردی، عفونت فیستول ممکن است در سراسر بدن پخش شود و باعث عفونت سیستمیک شود.

اغلب آنتی بیوتیک ها برای درمان عفونت های مرتبط با جراحی فیستول تجویز می شوند. برای عفونت شدید، ممکن است پزشک بستری شدن در بیمارستان برای تجویز آنتی بیوتیک های داخل وریدی را توصیه کند.

انواع فیستول مقعدی

تمامی انواع فیستول مقعدی در یک دسته بندی کلی بر اساس سادگی و پیچیدگی نوع اتصال و محل قرار گیری آن به انواع مختلف زیر تقسیم می‌شود.

• فیستول نعل اسبی: این فیستول در واقع دو دریچه نزدیک یا جدا از هم روی باسن ایجاد می کند. این دو سوراخ توسط یک مجرا لوله ای به هم وصل می شوند که به شکل یو U انگلیسی است.
• فیستول اکسترا اسفنکتریک که از قسمت راست روده به سمت پایین شروع می شود و مجرای آن به پوست اطراف ناحیه ی مقعد می رسد.
• فیستول سوپر اسفنکتریک که از بین عضلات اسفنکتر داخلی و خارجی مقعد شروع و به سمت بالا حرکت می کند و کانال آن در فاصله ای در حدود 1 اینچ با خروجی مقعد به سطح پوست می رسد.
• فیستول ترانس اسفنکتریک که منشا آن از بین عضلات اسفنکتر داخلی و خارجی مقعد شروع می شود و مجرای آن با عبور از عضله ی اسفنکتر خارجی به پوست اطراف ناحیه ی مقعد می رسد.
• اینتر اسفنکتریک که آغاز آن از بین عضلات اسفنکتر داخلی و خارجی مقعد است و با عبور مجرا از عضله ی اسفنکتر داخلی در نزدیک ترین قسمت به خروجی مقعد در سطح پوست به پایان می رسد.فیستول زیر مخاطی که به صورت سطحی از زیر مخاط مقعد عبور می کند.

معاینه و تشخیص فیستول مقعدی + آزمایش

فیستول مقعدی نشانه های واضح و مشخصی دارد که می‌توان به راحتی آن را تشخیص داد و پزشک با انجام یک معاینه‌ی ساده و روتین با مشاهده‌ی سوراخ فیستول بر روی سطح پوست ناحیه‌ی مقعد و وجود التهاب و تورم به وجود آن پی می برد. بیان کامل و دقت در توضیح علائم و نشانه ها از طرف شما می‌تواند پزشک را در تشخیص بهتر و دقیق تر مشکل کمک کند.

ممکن است در برخی موارد خاص که علائم و نشانه های ظاهری فیستول قابل رویت نیست،  پزشک با کمک انگشت داخل مقعد شما را معاینه کند تا به وجود نشانه های آن پی ببرد.

علاوه بر روش فوق برای تشخیص دقیق تر بیماری می‌توان از روشهای زیر کمک گرفت. که به نسبت آزمایش های دقیق تری هستند:

• پروکتوسکوپ
• فیستولوگرافی
• سی تی اسکن CT Scan
• سیگوموئیدوسکوپی
• آنوسکوپی: در این روش دکتر با وسیله مخصوصی به نام آنوسکوپ داخل رکتوم و قسمت های مشکوک به فیستول را مشاهده می کند.
• سونوگرافی
• ماده‌ی حاجب
• روش MRI

عوامل تشدید کننده

انسداد غده های اطراف کانال مقعد منجر به ایجاد آبسه مقعدی و عفونت می شود. تجمع چرک و عفونت به مرور زمان کانالی باریک را از خود به جای می گذارد و در نهایت منجر به ایجاد فیستول مقعدی می شود. این که چه چیزی باعث ایجاد چنین تغییری در این غده ها می شود هنوز به طور کامل مشخص نشده است ولی مطالعات پزشکان نشان می دهد که برخی عوامل و شرایط وجود دارند که زمینه را برای ایجاد این بیماری و وخیم تر شدن آن مستعد تر می کنند. این عوامل و خط قرمزها که به عنوان عوامل تشدید کننده فیستول مقعدی شناخته می شوند به شرح زیر می باشد:

• ابتلا به برخی سرطان ها مثل سرطان روده و رکتوم
• ابتلا به انواع بیماری های گوارشی و روده ای مانند کرون روده و دیورتیکولیت
• زخم های ناشی از اجابت مزاج به خصوص در مواقع دفع
• مواد تیز و سفت مانند استخوان ماهی
• تزریق برای درمان بواسیر داخلی
• بواسیر بیرون زده
• آسیب های ناشی از تنقیه
• انواع آبسه های مقعدی
• برخورد جسم تیز و سخت با مقعد
• انواع عفونت های گسترده در سطح بدن مانند ایدز
• ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن

راه های پیشگیری از فیستول مقعدی

فیستول مقعدی در اثر عواملی رخ می دهد که کنترل آنها از توان ما خارج است و هیچ گزینه ی مشخصی برای پیشگیری از فیستول مقعدی وجود ندارد ولی بر اساس یک قاعده ی کلی با انتخاب رژیم غذایی سالم و پیروی از سبک زندگی صحیح شاید بتوان تا حد زیادی احتمال ایجاد این بیماری را کاهش داد. در کل رعایت نکات و توصیه های زیر در زندگی می تواند از شما در برابر بسیاری از بیماری ها و عوارض محافظت کند.

• نوشیدن 8 الی 9 لیوان آب در طول روز می تواند در جلوگیری از یبوست بسیار موثر باشد.
• رژیم غذایی پر فیبر مثل میوه ها و سبزیجات تازه بدن شما را در بهترین وضعیت  سلامتی قرارمی دهد.
• رعایت بهداشت فردی
• توجه به یبوست و درمان سریع آن
• انجام ورزش و تحرک کافی در طول روز
• جلوگیری از برقراری رابطه ی جنسی مقعدی
• پرهیز از مصرف مواد مخدر و نوشیدنی های الکلی

روشهای درمان

هیچ کدام نوع فیستول به خودی درمان پیدا نمی کنند و فرد حتما باید برای درمان فیستول مقعدی خود نزد پزشک مراجعه کند. انواع روش های درمان وجود دارند که پزشک بستگی به شرایط فرد بهترین را بر می گزیند.

این روش ها عبارتند از:

• درمان فیستول با لیزر
• فیستولوتومی
• چسب فیبرین
• پلاگین تراپی
• درمان با فلپ پیشرفته
• بستن مجرای فیستول بین اسفنکتریک

سوالات متداول فیستول مقعدی