اسفنکتر داخلی و خارجی مقعد چیست + تقویت ماهیچه و شکل اسفنکتر

قسمت تحتانی روده که به عنوان مقعد شناخته میشود، ساختار نسبتا پیچیده ای داشته و از بخش های مختلفی تشکیل شده است. دو نمونه از مهم ترین اعضا در این ناحیه که وظیفه کنترل مدفوع را بر عهده داشته و حالت ارادی یا غیر ارادی دارند، اسفنکتر داخلی و خارجی مقعد هستند. در این مقاله از کلینیک دکتر علیرضا زارعی تصمیم داریم عملکرد دقیق، بیماریهایی که این عضو را درگیر می کنند و … را بررسی کنیم پس در ادامه مطلب با ما همراه باشید.

اسفنکتر خارجی مقعد

اسفنکتر خارجی مقعد لوله کوتاهی از ماهیچه های اسکلتی بوده که بخش تحتانی کانال مقعد را احاطه کرده است. این عضو یکی از سه ساختار در مجموعه اسفنکتر مقعدی است که اجابت مزاج را کنترل می کند. در حالی که اسفنکتر داخلی مقعد و عضله طولی مشترک بخشی از دیواره کانال مقعد در نظر گرفته می شوند، اسفنکتر خارجی مقعد در واقع بخشی از عضلات کف لگن (پرینه) است.

اسفنکتر خارجی مقعد تا حد زیادی تحت کنترل ارادی سیستم عصبی جسمانی است که به آن اجازه می دهد در حالت انقباض باقی بماند. این عضله به طور داوطلبانه در هنگام اجابت مزاج شل می شود تا امکان عبور مدفوع فراهم شود.

مطلب پیشنهادی: ساختار مقعد + بیماریهای مقعدی

اجزای تشکیل دهنده

اسفنکتر خارجی مقعد از سه قسمت یا ناحیه غیر مشخص تشکیل شده است: قسمت فوقانی یا عمیق، قسمت میانی یا سطحی و قسمت تحتانی یا زیر جلدی.

برخی از الیاف از قسمت عمیق اسفنکتر خارجی مقعد با عضله پوبو آنالیز ترکیب می شوند. در قسمت قدامی همان ناحیه، برخی از فیبرها از خط وسط عبور می کنند تا با عضله عرضی پرینه سطحی طرف مقابل ترکیب شوند. در خلفی، این قسمت وارد رباط انو کوکسیژیال می شود.

قسمت سطحی از قدامی وارد بدن پرینه و از طریق رباط آن کوکسیژیال به دنبالچه وارد می شود. در این نقاط خط وسط، برخی از الیاف به سمت دیگر عبور می کنند. به دلیل این اتصالات، سطح مقطع عضله به جای گرد، بیضی شکل است و محور بلندتر آن در خط وسط قرار دارد.

قسمت زیر جلدی اسفنکتر خارجی مقعد در زیر پوست قرار دارد و پایین ترین و سطحی ترین قسمت کانال مقعد را احاطه کرده است.

اسفنکتر خارجی مقعد کجا قرار دارد؟

اسفنکتر خارجی مقعد در محل تلاقی بسیاری از فیبرهای عضلانی پیچیده قرار دارد و فضاهای آناتومیک زیادی به آن مربوط می شود. قسمتی عمیق به شکل یک لوله در اطراف قسمت بالاتر اسفنکتر داخلی مقعد تشکیل می دهد، در حالی که قسمت سطحی قسمت پایینی اسفنکتر داخلی مقعد را احاطه می کند. قسمت زیر جلدی لبه مقعد را احاطه کرده و تحتانی ترین فیبرهای آن از اسفنکتر داخلی مقعد امتداد دارند. موقعیت آن منجر به چین های معمولی شده که در خارج از مقعد دیده می شود.

اسفنکتر خارجی مقعد به همراه رباط آنوکوکسیژیال و عصب مقعد تحتانی در مثلث مقعد قرار دارد. بخشی از دیواره خلفی داخلی حفره ایسکیوآنال را تشکیل می دهد.

خونرسانی به این ناحیه چگونه است؟

شریان های رکتوم تحتانی اعصاب رکتوم تحتانی را دنبال می کنند و خون را به اسفنکتر خارجی مقعد می برند. آنها شاخه های انتهایی شریان های پودندال داخلی هستند که از شریان ایلیاک داخلی سرچشمه می گیرند.

اسفنکتر داخلی مقعد

اسفنکتر داخلی مقعد، IAS، (یا اسفنکتر آنی اینترنوس) حلقه ای از ماهیچه صاف است که حدود 2.5 تا 4.0 سانتی متر از کانال مقعد را احاطه کرده است. ضخامت آن حدود 5 میلی متر است و از تجمع فیبرهای عضلانی دایره ای صاف (غیر ارادی) در داخل راست روده تشکیل می شود. به طور کلی در حدود 6 میلی متر از روزنه مقعد خاتمه می یابد.

اسفنکتر داخلی مقعد به اسفنکتر آنی خارجی کمک می کند تا دهانه مقعد را مسدود نگه داشته و به دفع مدفوع کمک می کند. عمل آن کاملا غیر ارادی است. معمولاً در حالت حداکثر انقباض مداوم است تا از نشت مدفوع یا گازها جلوگیری شود. تحریک سمپاتیک باعث تحریک و حفظ انقباض اسفنکتر می شود و تحریک پاراسمپاتیک آن را مهار می کند. در پاسخ به اتساع آمپول رکتوم آرام می شود و برای حفظ خودداری نیاز به انقباض ارادی پوبورکتالیس و اسفنکتر خارجی مقعد دارد.

ساختار اسفنکتر داخلی

اسفنکتر داخلی مقعد، بخش انتهایی ضخیم لایه دایره ای درونی ماهیچه صاف روده بزرگ است. از خط پکتینات (اتصال آنورکتال) از ناحیه پروگزیمال تا نزدیکی دهانه مقعدی به صورت دیستال امتداد می یابد (پایان انتهایی قابل لمس است). رشته های عضلانی آن به صورت مارپیچی (نه دایره ای) مرتب شده اند.

در انتها نوع داخلی، با اسفنکتر خارجی مقعد تماس دارد اما جدا از آن است.

روش عملکرد و وظیفه

اسفنکتر در حالت استراحت منقبض می شود، اما به طور انعکاسی در شرایط خاصی شل می شود (به ویژه در هنگام اجابت مزاج).

شل شدن گذرا بخش پروگزیمال آن با اتساع رکتوم و انقباض رکتوم پس از صرف غذا (به ترتیب رفلکس مهاری مقعدی و رفلکس نمونه برداری) اتفاق می افتد در حالی که قسمت انتهایی اسفنکتر منقبض می شود و اسفنکتر مقعد خارجی برای حفظ خودداری منقبض می شود. این آرامش گذرا اجازه عبور مدفوع به کانال مقعدی را داده که بعد از پر شدن رکتوم احساس می شود.

بیماریها و اختلالات ماهیچه های اسفنکتر داخلی و خارجی مقعد

آسیب های اسفنکتر می تواند در نتیجه جراحی برای بیماریهای مقعد یا رکتوم، ترومای هنگام زایمان یا آسیب های دیگر به راست روده رخ دهد. ترومای مامایی می تواند شامل پارگی، اپیزیوتومی یا استفاده از وکیوم و فورسپس در هنگام زایمان باشد. اگر این سوال را دارید که آسیب اسفنکتر چگونه تشخیص داده می شود، بیماران باید تحت نظر یک متخصص معاینه شوند.

جراحت یا آسیب اسفنکتری

آسیب اسفنکتر به پارگی یا آسیب عضله ای که مجرای مقعد را احاطه کرده است اشاره دارد. عضله اسفنکتر مقعد از دو عضله تشکیل شده است. اسفنکتر داخلی و عضله اسفنکتر خارجی. از این ماهیچه ها برای کنترل حرکات روده استفاده می شود. آسیب به یک یا هر دوی این ماهیچه ها می تواند منجر به کاهش توانایی کنترل حرکات روده شده و بی اختیاری مدفوع را به وجود آورد.

روشهای درمانی آسیب های اسفنکتر برای بیمارانی که بی اختیاری مدفوع داشته و نشت تصادفی روده را تجربه می کنند شامل ترمیم جراحی عضله اسفنکتر مقعد و درمان بیوفیدبک است.